Podróże z Arkadym Fiedlerem (4)

II.                    Dwudziestolecie międzywojenne

1. Ślub – pierwsza podróż – debiut literacki

Każdy z nas staje czasem na zakręcie życiowej drogi, pytając samego siebie co dalej począć? Tak też było z Arkadym Fiedlerem. Wraz z matką mieszkał dalej w Poznaniu przy ulicy długiej 11. I wojna światowa pokrzyżowała mu całkowicie życiowe plany i marzenia. Mając prawie dwadzieścia pięć lat, zastanawiał się czy nie podjąć dalszej edukacji na uniwersytecie. Najpierw jednak należało jednak ratować zakład fotochemigraficzny, który na skutek wojny popadł w całkowitą ruinę. Był jednak czymś bardzo ważnym – spuścizną po ojcu. Arkady czuł jego obecność na każdym kroku i każdy przedmiot przypominał mu ojca – przyjaciela. Rzucił się więc do pracy z niepojętym zapałem i energią.

W 1919 r. wrócił do Poznania, jako kapitan wojsk polskich, jego serdeczny przyjaciel, Mieczek Rudzki, który jeszcze przed wojną w wielkiej tajemnicy zaręczył się z Marią z domu Ritterów[1]. Przyjaciel wprowadza Arkadego do domu Ritterów przedstawiając go swojej przyszłej rodzinie. Tam Arkady poznaje młodszą siostrę Marii, dwudziestoletnią Janinę. W tej ślicznej dziewczynie Arkady zakochuje się bez pamięci i wkrótce oświadcza się. Na Gwiazdkę w 1919 r. dochodzi do zaręczyn, a latem 1920 r. jest już statecznym i zakochanym mężem Janiny Ritterówny. Młodzi małżonkowie mieszkają wraz z matką, na ulicy Długiej 11. Arkady jeszcze z większym zapałem rzuca się do pracy. Właściwie jest to praca – nauka od podstaw, bowiem młody adept niewielkie miał doświadczenie w chemigrafii. Arkana rzemiosła życzliwie odsłaniają mu dwaj byli pomocnicy ojca, Leon Primke i Antoni Gonia[2].Pracy było co niemiara, bowiem był to jedyny tego typu zakład na całą Wielkopolskę i Pomorze. Po kliku miesiącach ciężkiej harówki, w oparach szkodliwych chemikaliów, dają się we znaki pierwsze kłopoty ze zdrowiem. Bardzo pomogli Arkademu  znajomi lekarze oraz długie codzienne spacery. Wkrótce też wiać efekty sumiennej i ciężkiej pracy, bowiem zakład nie tylko wraca do normy, ale zaczyna przynosić spore zyski.

Arkady postanawia uzupełnić swoje wykształcenie w związku z czym w marcu 1922 r. wyjeżdża do Lipska na Akademię Sztuk Graficznych[3]. Podróż pociągiem szybko mija, bowiem jak zaczarowany, jednym tchem czyta książkę podarowaną mu przez przyjaciela Zenka Kosidowskiego. Była to Noa Noa, Paula Gauguina[4], pamiętnik francuskiego malarza opowiadający o pobycie na czarodziejskiej wyspie Tahiti. Tam właśnie czterdziestotrzyletni malarz znalazł prawdziwy raj do realizacji swych artystycznych marzeń. Fiedlera zachwyciły nie tylko pamiętniki Gauguina, ale także jego impresjonistyczne malarstwo, z którym zetknął się będąc studentem w Krakowie.

Arkady swój pobyt w Lipsku wspomina nader sympatycznie. Cenił sobie nie tylko zdobyte tam umiejętności, które były mu bardzo potrzebne do prowadzenia zakładu na wysokim poziomie, ale także ludzi z których wówczas poznał. Umiał docenić wysoką wiedzę profesorów i asystentów, którzy darzyli go wielka sympatią. Zaprzyjaźnił się córką toruńskiego wojewody, a ówczesną studentką na wydziale graficznym, Janiną Brejską[5]. Choć postronni podejrzewali coś więcej i nawet plotkowali na ten temat, była to najprawdziwsza przyjaźń.

Podczas pobytu w Lipsku Arkady zakupił nowy sprzęt do swojego zakładu: nowoczesny aparat reprodukcyjny z bardzo silnym obiektywem fotograficznym, oraz rastry  - siatkówki do klisz trójbarwnych. W 1922 r. Arkady zdaje egzamin magisterski z chemigrafii, a rok później znów przyjeżdża do Lipska żeby poduczyć się drukarstwa. Wracając d Poznania dokonuje zakupu małej drukarenki. To wszystko sprawia, że jego zakład zdobywa coraz większą renomę, co wiąże się z coraz większymi zleceniami od liczących się instytucji. Choć Arkady jest dumny z tych osiągnięć, to jednak głównie robił to z pietyzmu do ojca. On w dalszym ciągu pozostaje marzycielem tęskniącym za przyrodą, słońcem, tajemniczą przygodą.

Tęsknota była tak silna, że Arkady zleca zbudować lekką łódź i w połowie lipca 1923 r. wraz z przyjaciółmi i żoną wyrusza na wyprawę. Jadą pociągiem do Sieradza, skąd płyną Wartą do Poznania. Wyprawa z prądem rzeki trwa prawie trzy tygodnie i obfituje w mnóstwo niezapomnianych wrażeń. Dla Fiedlerów jest szczególna, bowiem w kwietniu następnego roku przychodzi na świat ich córeczka Basia.

Arkady jest w dalszym ciągu pod wpływem „warciańskiej” wyprawy. Jesienią 1923 r. pisze list do nieznanego kierownika stacji kolejowej Canadian National Railways w Prince George nad rzeką Fraser w Kolumbii Brytyjskiej[6], z pytaniem o bliższe szczegóły wyprawy w te strony. Gdy nadchodzi odpowiedź od nieznanego człowieka wszystko traktowane jest jeszcze z przymrużeniem oka, jednak już gdzieś tam głęboko w duszy pozostawia ślad. Duży wpływ na snucie podróżniczych marzeń mają czytane przez niego książki, głównie przyrodnicze i przygodowe. Do znaczących należała napisana przez uczestnika wyprawy, szalonego majora Powella, o Wielkim Kanionie rzeki Colorado w Stanach Zjednoczonych[7].

Kiedy przychodzi na świat Basia, młody ojciec poleca zbudować drugą, nieco mniejszą łódź, którą nazywa imieniem córki. W lipcu 1924 r. Arkady inicjuje kolejną wyprawę na wschód Polski, od Sambora aż po Zaleszczyki[8]. Wyrusza z grupą wypróbowanych przyjaciół: Jankiem Wronieckim, Czesławem Rochowiczem, medykami Lechem Tylgnerem oraz Alfonsem Mierzejewskim oraz Henrykiem Zglińskim. Arkady napisze później: „Wycieczka ta spełniła niewątpliwie ważne dla mnie zadanie. Jeśli doniosłe rzeczy w życiu ludzkim podlegały żelaznym prawom rozwoju, to ten mój Dniestr był jakimś kamieniem milowym, jakąś stacją przejściową, niezbędnym ogniwem dla spraw, które nadejść miały w przyszłości. Przeznaczenie okropnie powoli dojrzewało we mnie, ale dojrzewało”[9]

Była to kolejna wyprawa obfitująca  w szereg radosnych uniesień i niezapomnianych przeżyć tak silnych, że Arkady po powrocie do Poznania chwyta za pióro i w wolnych chwilach spisuje swoje wrażenia. Pisane fragmenty czyta wieczorami swoim kolegom, którzy raz go chwalili, raz pouczali lub wytykali błędy, czasem poklepywali po plecach.. prawdziwe zaskoczenie przyszło wtedy, gdy Arkady zapowiedział, ze zamierza wydrukować swoje wakacyjne relacje. „ Koledzy z wycieczki w dół Dniestru osłupieli (…). To nie mieściło się nagle w wizerunku statecznego chemigrafa, który dawno przekroczył trzydziestkę i ma na karku żonę oraz małe dziecko. Bawić się w młodzika, wiatrem i poezja podszytego? Debiutować jako gryzipiórek, urzeczony rzeką, tajemniczą, egzotyczną, akermańską?!”[10] Do mającej się ukazać książki jego przyjaciel Janek Wroniecki wykonał barwne ilustracje. Arkady zasięgnął także krytycznej opinii profesora geografii Uniwersytetu Poznańskiego, Stanisława Pawłowskiego, otrzymując następującą odpowiedź: „Winszuję; poezja zaślubiona geografii. Nie wahać się!”[11]

Przyszły pisarz nabywa więc komplet czcionek i drukuje książkę w swojej drukarni. Jest to relacja wrażeń z kajakowej wycieczki, które były tak silne, że Arkady musiał je opisać. Zdając sobie sprawę ze swoich niedociągnięć pisarskich stwierdził: „wszystko co mniej więcej chciałem wygaworzyć, znalazło swój wyraz w książce”.[12] Jakże ciekawe i zaskakujące jest porównanie rzeki do człowieka: „Rzeka – to przeważnie przyjaciel, czasem wróg, rzadko kiedy ktoś obojętny. To zawsze ruch, postęp, i siła. To jasno sformułowany cel, o dokładnie wytkniętych granicach brzegów, to głębia, którą zbadać można, to w każdym objawie uosobienie prawa, skutku i przyczyny. To czasem fanatyk, bijący o skałę, czasem zachłanny wojownik, zabierający brzeg, czasem choleryk wodospadów, starzec w głębokich zatokach, upokorzony słabeusz w brodach lub znienawidzony gwałciciel w czasie powodzi”.[13]

Wydana w 1926 r. książka Przez wiry i porohy Dniestru, przeszła bez większego echa. Potraktowano ją jako reporterską relację przyrodnika – amatora. W doborowym gronie ówczesnych reporterów, gdzie prym wiedli Aleksander Janta – Połczyński, Mieczysław Lepecki, Jerzy Giżycki, Melchior Wańkowicz trzeba było czegoś niezwykłego, żeby przebić się i zaistnieć. Czytając tę książkę można jednak dostrzec Pierwsze charakterystyczne cechy twórczości pisarza zauroczonego pięknem przyrody, szukającego jedności i związku z nią. Ten entuzjazm i optymizm udzielał się także czytelnikowi. Wydana książka duże znaczenie miała  dla samego autora, który pisał: „Zarówno dniestrowa wyprawa, jak książka z niej powstała, były koniecznym krokiem w moim życiu, jakimś przęsłem mostu, jakimś sprzęgłem”.[14]

Po tym literackim debiucie życie znów toczy się normalnym torem. Arkady bez wytchnienie pracuje w zakładzie. Wieczorami, gdy przychodzą przyjaciele, często wpada w roboczym ubraniu, żeby coś zjeść lub zamienić parę słów. W natłoku pracy zawsze znajduje jednak czas na przeczytanie czegoś ciekawego, głównie związanego z przyrodą lub przygodą. Kolejną niezapomnianą dla Arkadego książką jest Parana, ornitologa – Tadeusza Chrostowskiego, który spisał swoje przeżycia przebywając w Brazylii jako zbieracz ptaków dla polskiego muzeum. Arkady wracał do tej niewielkiej książeczki wielokrotnie, a przed oczyma stawały mu rogalińskie dęby i marzenia o gorącej puszczy. Marzenia z czasem zaczęły przeradzać się  w ogromną tęsknotę, tak silną, że z czasem stanie się ona rzeczywistością.

Arkady zdawał sobie sprawę, że do realizacji jego marzeń potrzebne SA ogromne środki finansowe. Gromadził je całymi latami, pracując ciężko w swoim zakładzie. Założył sobie na ten cel specjalny fundusz, którzy jak twierdził potęgował jego marzenia. Wszystko to wówczas było wielką tajemnicą.

W styczniu 1927 r. umiera jego matka, o której Arkady napisał: „Zawsze pełna poświęcenia, życiowej mądrości, serdecznej, wielkiej dobroci, promieniującej na wszystkich  wokoło”.[15] Matkę żegnał z wielkim bólem. Jeszcze bardziej ożywają wspomnienia o ojcu i marzenia jakie mu kiedyś wpoił. Postanowienie  odbycia podróży jeszcze bardziej się nasila.

2. Pierwsze wyprawy w tropiki i dalsza twórczość literacka

Zagraniczne podróże rozpoczął w 1927 r. wyprawą do Norwegii. Jest to prawie dwutygodniowy pobyt spędzony na polowaniu na niedźwiedzia i łosia. Chociaż wokoło rozciągały się piękne widoki północnych lasów to Arkady wraca z tej wyprawy z niedosytem. Nie znalazł bowiem w nordyckim krajobrazie i klimacie tego, czego szukał i za czym tęsknił.. On wymarzył sobie słońce, tropikalne lasy, puszczę. Chociaż uzbierał już niezłą sumkę, to jednak było to wciąż za mało na realizację marzeń.

Niebywała okazja do szybkiego zarobku trafiła się kiedy Jan Jachowski w swojej uniwersyteckiej księgarni wydawał ilustrowaną Botanikę  profesora Kudelki.[16] Arkady podjął się wówczas wykonania 28 barwnych plansz, które ukończył w ciągu kilku miesięcy.. Pracował wówczas ponad dwanaście godzin na dobę, jednak to pozwoliło mu zarobić w krótkim czasie prawdziwą fortunę. Było to przepustką do realizacji jego marzeń, bowiem posiadał fundusze. Wbrew pozorom nie było to jednak wcale takie proste.

Chociaż Arkady swoim przyjaciołom często wspominał o swoich zamiarach, ci jednak nie traktowali go poważnie, uważając że  to zwykłe mrzonki. Gdy jednak Arkady zaczyna prawdziwe przygotowania do wyprawy do Brazylii, koledzy nie tylko są przeciwni ale jeszcze podburzają jego żonę. Przyszły wielki podróżnik – literat ma przeciwko sobie wszystkich, żonę, przyjaciół, kolegów i całe otoczenie. Jego przyjaciel Janek Wroniecki[17] odbywa z ni długą rozmowę w cztery oczy, próbując mu wybić z głowy niedorzeczne zamiary: „ …to mrzonka, to szaleństwo tracić pieniądze na niedorzeczny kaprys. (…) A obowiązki wobec Janki i małej Basi, to nic? (…) Zamiast myśleć o kupieniu willi na Sołaczu, to w głowie ci jakieś fanaberie, jakieś szusy”.[18]

Na nic się zdało zapewnienie Arkadego, że rodzina podczas jego nieobecności zostanie zabezpieczona finansowo i z pewnością nie ucierpi z tego powodu. To nie mieściło się w żadnych powszechnie przyjętych kanonach, żeby wykształcony chemigraf, poważny mąż i ojciec mógł tak postąpić. Arkady jednak zawziął się , robił to nie dla siebie, lecz przede wszystkim dla ojca oraz w imię marzeń, które teraz miały szansę realizacji.

Już w tym czasie utrzymywał bliski kontakt z doktorem Rakowskim i profesorem Niezabitowskim, pracującymi w Muzeum Przyrodniczym.[19] Często ich odwiedzając, zdobywał potrzebną wiedzę przyrodniczą oraz uczył się preparowania ssaków, gadów i ptaków. Celem jego wyprawy miało być zbieranie okazów fauny dla Muzeum Przyrodniczego w Poznaniu.[20] Arkady mając na koncie sumę prawie trzech i pół tysiąca dolarów postanowił zabrać na swój koszt jednego towarzysza podróży znającego się na preparowaniu gadów. Profesor Niezabitowski polecił mu młodego leśnik, Antoniego Wiśniewskiego, który okazał się nie tylko świetnym kompanem ale również doskonałym przyrodnikiem – badaczem. Aby dostać bezpłatny bilet na statek z Europy do Brazylii Arkady musiał użyć wpływów znanego działacza emigracyjnego, Michała Pankiewicza. Dopiero po jego interwencji i zapewnieniach o celach wyprawy, dyrektor linii obsługujących kraje zamorskie zgodziła się na darmowy bilet.

W listopadzie 1928 r. Arkady wypływa z Hawru do południowej Brazylii. Jego kompan Antonii Wiśniewski w tym czasie wypływa z Marsylii do Rio de Janeiro.[21] Pobyt w Brazylii trwał prawie dziewięć miesięcy i można go było podzielić na trzy etapy: „Podzwrotnikową puszczę nad rzeką Ivai w głębi Parany, następnie bujny las nadmorski pod Morretes oraz stepy Pirakquara między Kurytybą a Serra Mar.”[22]

Podroż Arkadego była ziszczeniem wszystkich marzeń, jednak to co zobaczył na własne oczy zaostrzyło tylko apetyt i pobudziło fantazję. W jednym z wywiadów powie: „ Podróż była udana, zobaczyłem wiele, nauczyłem się jeszcze więcej i przywiozłem dla muzeum przyrodniczego w Poznaniu bogate zbiory. A nad brzegami olbrzymiej rzeki w sercu pierwotnej puszczy doznałem tak silnych wrażeń Wzrokowych i głębokich wzruszeń duszy, że nie mogłem się oprzeć sile, która zmuszała mnie do pisania. Tak stałem się podróżnikiem i pisarzem.”[23] Rzeczywiście Arkady wyruszając na wyprawę wcale nie zamierzał utrwalać wrażeń na piśmie. Stało się jednak inaczej, po powrocie do kraju pisze dwie niewielkie książki, Bichos, moi brazylijscy przyjaciele,  opowiadającą o zwierzętach oraz drugą, Wśród Indian Koroadów,[24]gdzie opisuje swe przygody nad rzeką Marequinhą i na Ivai. Arkady znów wydaje je własnymi siłami w swojej drukarni. Choć książki były wydane bardzo starannie, posiadały piękne barwne ilustracje i napawały dumą ich autora, to jednak nie sprzedawały się najlepiej. Arkady nie upadał jednak na duchu, choć miał ku temu jeszcze inne powody. Zona podczas jego nieobecności zaniedbała zakład. Wydała nie tylko wszystkie oszczędności, ale jeszcze narobiła długów, wobec czego większość sprzętów w mieszkaniu Fiedlerów była zajęta przez komornika. Kiedy doszło do awantury, Janka odeszła zabierając ze sobą Basię. Na nic się nie zdały przeprosiny i prośby o powrót. Jego małżeństwo rozpadło się bezpowrotnie. Przyszło  kolejne nieszczęście bowiem na zapalenie opon mózgowych zachorowała ich córeczka Basia. Niestety Basi nie udało się uratować. Arkady przeżył to bardzo boleśnie, bowiem córka była jego szczęściem i kochał ją z całego serca.

Z dawnego życia nie zostało nic. Nawet większość dawnych kolegów nie mogąc mu wybaczyć szalonej podróży odwróciła się od niego. Wśród nielicznych pozostał  Kazimierz Śmigielski, Janek Wroniecki, profesor Niezabitowski oraz doktor Rakowski. Ci ostatni byli zachwyceni jego zbiorami. A było to „ ok. 1500 ptaków, ssaków i gadów i ok. 10 000 owadów, głównie motyli.”[25] Okazami tymi zostało obdarowane nie tylko muzeum w Poznaniu ale także ogród zoologiczny, a nawet poznańska Palmiarnia, która otrzymała także ponad dwadzieścia sztuk storczyków.

Arkady aby ratować zadłużony zakład musiał zwolnić pracowników, a większość obowiązków przejąć na siebie. Znów zaczęła się ogromna harówka, po kilkanaście godzin dziennie. Bakcyl podróży został jednak połknięty, więc mimo tych wszystkich niepowodzeń jego myśli wybiegają daleko do ciepłych krajów. Do tego były jednak potrzebne nowe i to wcale nie małe fundusze.

Oprócz pracy Arkady zawiera również nowe przyjaźnie. Są to przede wszystkim ludzie należący do śmietanki kulturalnej Poznania. Zawiera również znajomość z bardzo młodą i bardzo ładną dziewczyną, z którą wiąże się na dłuższy czas. Aleksandra, nazywana przez niego Andrą, „była tak kształtna i dorodna, brązowe jej ciało tak doskonałe, że swą urodą w kozi róg mogła zapędzić i Olimpię Cezane’a i Maję Goyi.”[26] Ta miłość i przyjaźń przetrwała przez długie lata.

Myśli o kolejnej podróży stały się wręcz manią prześladowczą, jednak przeszkodą ciągle były fundusze. Chociaż zakład już wyszedł na prostą i nie był zadłużony, to dochody były ciągle za małe aby odbyć kolejną podróż. Arkady postanawia sprzedać małe urządzenie drukarskie, za które dostaje prawie 5 000 zł. Te pieniądze i część oszczędności pozwalają mu na kolejną podróż. Podczas jego nieobecności zakładem zajmują  się dwie kobiety, Andra pracująca w dziale fotografii reprodukcyjnej oraz wykwalifikowana sekretarka Elżbieta, prowadząca sprawy księgowe.

Jesienią 1933 r. (po czterech latach przerwy) Arkady wyrusza nad Amazonkę.[27] Tym razem zamierza przywieźć nie tylko zbiory dla Państwowego Muzeum Zoologicznego w Warszawie ale i żywe zwierzęta dla ogrodu zoologicznego w Poznaniu. Marzy mu się także kolejna książka. Podróż była snem i piękną wymarzoną bajką. Arkady chłonąć całe piękno tropików pisał i przesyłał kolejne felietony do Polski. Pierwsze do :dziennika Poznańskiego”, a nawet do „Gazety Polskiej”.[28] Było to pismo nie tylko poczytne ale  „obsadzone” wówczas głośnymi nazwiskami. Fiedler przesyłając felieton nie liczył na odpowiedź. Wkrótce jednak otrzymał list z propozycją pisania dalszych felietonów, za które na początku dostawał  50 zł, a po jakimś czasie już 300 zł.[29] Przesyłane z podróży artykuły zyskują szaloną poczytność. Natomiast Fiedler po rocznej nieobecności wraca w glorii nie tylko jako podróżnik – przyrodnik, ale uznany felietonista.

3. Ryby śpiewają w Ukajali  i Kanada pachnąca żywicą

Wykorzystując obserwacje z podróży, a w dużej mierze i materiały zawarte w publikowanych felietonach Arkady Fiedler już w kraju pisze książkę Ryby śpiewają w Ukajali[30], która jest wielkim sukcesem pisarza i umacnia jego pozycję w literaturze polskiej. Autor dał się poznać jako doskonały przyrodnik – obserwator, a także jako świetny reportażysta. Prowadzi czytelnika brzegami amazonki od źródeł aż do ujścia, ukazując przy tym całe piękno nieucywilizowanej przyrody. Pokazuje życie i zwyczaje Indian i Metysów, sięga do przeszłości tych ziem, a nawet opisuje dzieje polskiego osadnictwa.  Ryby śpiewają w Ukajali zjednały autorowi krytyków i zachwyciły czytelników. Książka uzyskała w 1936 r. nagrodę literacką miasta Poznania oraz Srebrny Wawrzyn Akademii Literatury.[31]

Pisarz odkrył przed czytelnikiem inny malowniczy świat i zaprosił go do wspólnej wędrówki na długie lata. Oto jak pisał w swojej książce: „A jednak przybysz, choćby nie wiem jak oczytany, stanąwszy twarzą w twarz wobec gorącej rzeczywistości, przeżywał zdumienie i przyjemny wstrząs, jak ktoś odkrywający nowe, a ważne dla siebie rzeczy. Trzeba było doznać tego na własnej skórze, własnymi żywymi zmysłami osiągnąć, by dopiero się przekonać, ile siły wzruszenia tkwiło w owych faktach, tak już, zdawałoby się powszechnie znanych i oklepanych (…). Wiele odkryto dotychczas na świcie, natomiast w puszczy amazońskiej był wciąż jeszcze do odkrycia wielki świat (…). Tego nie pisano w licznych książkach, że przyroda nad Amazonką narzuci przybyszowi z urzekającą brutalnością konieczność otworzenia nowej księgi, nieoczekiwanej, swej własnej, najbardziej osobistej i intymnej. Kimkolwiek przybysz będzie, nad Amazonką Muso przeżyć swą wielką Własną Przygodę”.[32] I tak wielki tramp przeżywał swą wielką przygodę przez całe swoje życie dzieląc się zawsze swoimi przeżyciami z czytelnikiem.

W 1936 r. ukazała się książka adresowana do młodego czytelnika nosząca tytuł  Zwierzęta z lasu dziewiczego[33], a złożyły się na nią opowiadania zamieszczone we wcześniejszej książce,  Bichos, moi brazylijscy przyjaciele oraz niektóre fragmenty książki Ryby śpiewają w Ukajali.  Autor porusza w niej sprawy, które nigdy nie stracą na aktualności.. Uczy młodego czytelnika miłości, szacunku, życzliwości do przyrody zwierząt egzotyki. Jako świetny znawca i doskonały obserwator umie doskonale porównać świat człowieka do świata zwierząt. Czyni to wszystko stosując prosty, bezpośredni a zarazem bardzo plastyczny opis. Również w tej książce zwierza się czytelnikowi: „Przywabiła mnie to puszcza tropikalna i już wiedziałem, że byłem nieuleczalnie chory na tę chorobę. (…)Takie już były objawy tej dziwacznej choroby, że pewnie będzie mi trzeba zwiedzać w życiu różne wyspy i różne ustronia pod ciepłym słońcem i przyjaźnić się z ich zwierzętami.”[34]

Wyprawa odbyta przez Arkadego Fiedlera w 1935 r. do Kanady zaowocowała kolejną książką wydaną w 1936 r.,  Kanada pachnąca żywicą.[35] Po jej ukazaniu krytyka wpadła w prawdziwy zachwyt. Ksawery Pruszyński napisał nawet, że „wielki pisarz wyczarowuje nam wszystko, jak Kipling wyczarował Indie (…) zaś kanadyjskie stworzenia nieznane nam dotąd, odkryte przez Fiedlera, żyją, myślą, kochają, czują się wdzięczne, wrogie, przyjazne, mądre, głupie, ludzkie.”[36]

Kanada pachnąca żywicą umocniła pozycje literacką Fiedlera, a także znacznie poszerzyła grono czytelników zauroczonych niesamowitymi opisami przyrody, obfitością różnorakich zwierząt i wielką przygodą.

Nie zapominając o młodym czytelniku jeszcze w tym samym roku autor pisze książkę, która jest skróconą wersją Ryb śpiewających w Ukajali noszącą tytuł Zdobywamy Amazonkę.[37] Fiedler usuwa z jej kart ponętną Dolores, a na jej miejsce rozbudowuje sceny z postacią brazylijskiego chłopca Czikinia. Choć książka jest nieco uboższa jednak zawiera wiele wartości istotnych dla młodego czytelnika. Przybliża egzotyczną przyrodę i uczy kochać wszystkie żywe stworzenia.

Ostatnie przedwojenna książka Arkadego Fiedlera nosząca tytuł Jutro Madagaskar, ukazała się  w 1939 r.[38]Tu także pisarz ukazuje egzotyczną przyrodę i maluje wiele niesamowitych przygód i przeżyć. Na Madagaskar pojechał natomiast – a uściślając -  został wysłany, dla rozeznania możliwości kolonizacyjnych na tej wyspie. Ówczesna Liga Morska i Kolonialna liczyła, że będzie można tam przerzucić polsko- żydowskich emigrantów.[39] Chciano wykorzystać pisarza, jednak misja zakończyła się  całkowitym fiaskiem. W opinii Ligi Morskiej i Kolonialnej pisarz nie popisał się jako polityk. Złożył w Ministerstwie Spraw Zagranicznych stosowny raport, oskarżając Europejczyków o znęcanie się nad tubylcami  i nieludzkie ich traktowanie. Urzekła go natomiast przyroda, jeszcze dziewicza, „niezwykłe zwierzaki, nawał groteskowych zwyczajów i niesamowitych tańców, boskich krokodyli, rozkosznych lemurów i oczywiście dużo zalotnych ramatu.”[40]

Kiedy po powrocie do Polski zaczyna Arkademu szwankować zdrowie, stwierdza że to na pewno z braku słońca i ciepłego klimatu. „ Z chwilą pojawienia się szkorbutu powziąłem decyzję szybkiego wyruszenia tam, gdzie najlepiej mogłem go wyleczyć: na Tahiti. (…) Przecież od lat chłopięcych postać fantastycznego romantyka Gauguina, tak związanego z daleką wyspą, niewymownie mnie pasjonowała(…). Szkorbut zjawiła się tylko jako dopełnienie ostatecznej decyzji (…). Wyjeżdżając na Tahiti, dobrze sobie uświadomiłem, dokąd mnie niosło: nie tylko na mały punkcik geograficzny na Oceanie Spokojnym, najbardziej od nas oddalony; nie tylko na wyspowe ziarenko maczku wśród ogromu mórz, ale na jakiś gigant popularności i sławy, na niedoścignioną wedettę słynnego  raju na ziemi.”[41]

Po przybyciu do tego wymarzonego zakątka Arkady wcale się nie rozczarował pisząc: „Nie dziwiłem się malarzom i poetom. Czarował tu nie tylko klimat, krajobraz i nieustanna aura sielanki, czarowała mnie przede wszystkim ludność urodą ciał, słodkim uśmiechem, szlachetnością twarzy, wdziękiem ruchów, pięknem oczu.”[42]

Wokoło było wszystko o czym podróżnik marzył: niesamowita przyroda, niesamowite zwierzęta, które kochał, śliczne dziewczęta, które zachwycały i „thaitańskie małżeństwo” z piękną Hutią.

Ta sielanka została jednak wkrótce przerwane, bowiem kiedy na wyspę doszły wieści o wybuchu II wojny światowej, Arkady nie mógł już tam spokojnie i sielsko żyć. Nie potrafił sobie znaleźć miejsca  i postanawia wracać. Po wrześniowej tragedii Polski decyzja powrotu była nieodwołalna, „…napływała coraz bardziej chęć walki. Coś tężało we mnie (…). Tam coraz bardziej przywoływał mnie  głos sumienia (…). Była dokoła tylko dręcząca radość rozśpiewanego Tahiti.”[43]

---

[1] A. Fiedler, Mój ojciec..., s. 201

[2] A. Fiedler, Wiek męski – zwycięski, Iskry, Warszawa 197, s.8

[3] Ibidem, s.13

[4] B. Tylicka, Arkady Fiedler…, s. 7

[5] A. Fiedler, Wiek męski…, s.16

[6] Ibidem, s. 20

[7] Ibidem, s.26

[8] „Nowiny Rzeszowskie”, nr 177, 12.08.1968

[9] A. Fiedler, Wiek męski…, s. 29

[10] Ratajczak J., Gdy Warta wpadała…, s.34

[11] Fiedler A., Wiek męski…, s.30

[12] Ibidem, s.30

[13] Fiedler A., Przez wiry i…, s. 27

[14] Fiedler A., Wiek męski …, s. 33

[15] Ibidem,, s. 54

[16] T.J. Zółciński, Podróżnik trzech Kontynentów, „Radar”, nr 12, 21.051985, s. 18

[17] A Fiedler, Wiek męski…, s. 57

[18] Ibidem, s. 57

[19] Ibidem, s. 62

[20] R. Dzieszyński, Piewca Wielkiej Przygody, „Nowiny Rzeszowskie:, nr 177, 12.08 1969

[21] A. Fiedler, Wiek męski… s. 66

[22] Ibidem, s.66

[23] J. Kasko, Rozmowy z pisarzami – z Arkadym Fiedlerem, „Głos Pracy”, nr 127, 30.05.1955

[24] Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik bibliograficzny, red. J Czachowska i A. Szałagan, t.II, WSiP, Warszawa 1994, s. 298

[25] „Głos Wielkopolski”,nrn254, 26.1964

[26] A. Fiedler, Wiek męski…, s. 104

[27] Ibidem, s.108

[28] M. Skąpski, Poznańscy pisarze – Arkady Fiedler, „Nowiny Rzeszowskie”, nr 17, 12.07.1969

[29] „Głos Wielkopolski”, nr 254, 26.10.1955

[30] J. Kasko, Rozmowy z pisarzami, „”Głos Pracy”, nr 127, 30.05.1955

[31] B. Tylicka, Arkady Fiedler …, s. 20

[32] A. Fiedler, Ryby śpiewają w Ukajali, Iskry, Warszawa 1971, s. 12

[33] B. Tylicka, Arkady Fiedler…, s. 33

[34] A. Fiedler, Zwierzęta z lasu dziewiczego, Wydawnictwo Poznańskie, 1972, s. 85

[35] B. Tylicka, Arkady Fiedler …,s. 53

[36] J. Ratajczak. Gdy Warta wpadała… s. 8

[37] B. Tylicka, Arkady Fiedler … s. 53

[38] Ibidem, s. 53

[39] J. Ratajczak, Gdy Warta wpadała… s. 98

[40] A. Fiedler, Wiek męski… s. 177

[41] Ibidem, s. 177

[42] Ibidem, s. 216

[43] Ibidem. S. 248

Opublikowano:http://przepis-na-kobiete.pl/Artyku%C5%82y/563/podr-e-z-arkadym-fiedlerem