Wielkanocna ćwikła Mikołaja Reja - Mikołaj Rej's beetroot

    Wielkim koneserem polskiej kuchni był nasz znakomity Mikołaj Rej. W "Żywocie człowieka poczciwego”  znajdujemy szereg staropolskich przepisów, o których pisze wręcz z czułością. Wychwala pod niebiosa  proste polskie potrawy, gromi za to dosadnym polszczyzną zbytek i przepych: "Przypatrz się jeno owym dziwnym półmiskom, a onym sprośnym wymysłom świata dzisiejszego (…). Ano na jednej misie baran pozłocisty, na drugiej lew, na trzeciej pani jako ubra­na (…) a potrawa pośrodku za dyjabła stoi ona zaprzała a śliska, daleko by lepsza i smaczniejsza była, kiedy by  z polewanego ciepło na półmisek wyłożył. A tak z tych  dziwnych wymysłów jeno sprośna utrata, a potym łakomstwo, a potym różność wrzodów a przypadków szkodliwych i rozlicznych.”[1]

     Miało być jednak o buraczkach czyli staropolskiej ćwikle, która była jednym z ulubionych dań zacnego Mikołaja. Tak brzmi przepis liczący  ponad 400 lat w oryginale: "Nuż ćwikiełki w piec namotawszy, a dobrze przypiekłszy, nadobnie ochędożyć, w talerzyki nakrajać, a także w faseczkę ułożyć, chrzanikiem, co najdrobniej ukrężawszy, przetrząsnąć, bo będzie długo trwała, a także koprem włoskim, trochę przetłukszy, przetrząsać, a octem pokrapiać, a solą też trochę przesalać, tedy to jest tak osobny przysmak; bo i rosołek bardzo smaczny i sama pani ćwikła będzie barzo smaczna i barzo nadobnie pachnęła.”[2]

Taką właśnie ćwikłę robię na Wielkanoc. Komponuje się ona świetnie z różnymi wędlinami i wielkanocnymi mięsami.

Ćwikła Mikołaja Reja (choć muszę dodać, że u mnie nie mówi się ćwikła tylko buraczki)

Składniki:

• 4-5 buraków
• ½ szklanki octu winnego
• 2-3 łyżki octu balsamicznego
• łyżeczka kminku utartego w moździerzu
• 1-2 łyżeczki świeżo utartego chrzanu
• 50 ml czerwonego wytrawnego wina
• 1 łyżeczka cukru
• szczypta soli

Jak to zrobić?

- umyte buraczki włóż do rękawa foliowego do pieczenia lub naczynia żaroodpornego z przykrywką

- piecz około 1 godziny w piekarniku nagrzanym do 180 stopni

- kiedy wystygną pokrój buraczki w cienkie plasterki, najlepiej na szatkownicy

- zalej buraczki octem winnym i balsamicznym, dodaj pozostałe składniki, wymieszaj

- włóż buraczki do słoika i „podociskaj” łyżką

- słoik włóż do lodówki

- buraczki powinny dojrzewać przynajmniej 2-3 dni, bowiem po tym czasie rozwiną cały swój bukiet aromatów i smaków

Moja rada:

- zamiast octu winnego możesz dodać sok z cytryny

- możesz też dodać gotowy sklepowy chrzan, tylko przeczytaj koniecznie etykietę ile jest „chrzanu w chrzanie”

- możesz też zrezygnować z wina, zwłaszcza jeśli buraczki będą jadły dzieci

Przygotowałam też drugą wersję buraczków, którą podałam na obiad.

Jak to zrobić?

- postępuj tak samo jak w przepisie pierwszym tylko dodatkowo obierz jabłko, pokrój je na bardzo cienkie plasterki i wymieszaj z buraczkami, dodaj kiełki lucerny

Ach ten "Żywot człowieka poczciwego", kopalnia staropolskiej wiedzy, a ile się człowiek namęczył z nim w szkole średniej:) 

Czy u Was buraczki też goszczą na wielkanocnym stole?

---

[1] http://www.biblioteka.vilo.bialystok.pl/lektury/Barok/zywot_czlowieka_poczciwego.pdf

[2] M. Lemnis, H. Vitry, W staropolskiej kuchni i przy polskim stole, Warszawa 1986, s.262