Święcelnik z pełnoziarnistej mąki z chrzanem litewskim

     Gdyby się wgłębić w dwie bardzo dawne, tradycyjne potrawy wielkanocne na Śląsku, to można się nawet posprzeczać o to, która z nich ma dłuższą historię.  Taką potrawą  jest święcelnik  i murzin. Inne nazwy, a potrawa taka sama. Jest to bowiem ciasto drożdżowe faszerowane wędlinami, najczęściej wędzonymi i boczkiem. Święcelnik króluje w powiecie wodzisławskim, a miejscowością z której się wywodzi jest Połomia. Ponoć przepis ma ponad 700 letnią tradycję i przekazywany jest z pokolenia na pokolenie. W Połomi to wręcz kultowa wielkanocna potrawa, bez której nikt nie wyobraża sobie świąt wielkanocnych.

    Murzin króluje na Śląsku Cieszyńskim i z dawnych przekazów można się dowiedzieć, że jest tam pieczony od dziesiątków lat. Dawniej pieczony był w „piekarszczoku”, czyli dawnym piecu chlebowym, gdzie palono twardym drewnem bukowym. Nazwa murzin prawdopodobnie wywodzi się stąd, że formę z ciastem kładziono bezpośrednio na rozżarzone drewno, a unoszący się popiół opadał na ciasto nadając mu ciemną, czasem wręcz czarną barwę. Dodać również należy, że dawniej ciasto wyrabiano  z pszennej mąki razowej z otrębami, co nadawało mu również ciemną barwę.

    Tak więc składniki prawie takie same, nazwa różna, wspólne jest również to, że zarówno murzin jak i święcelnik są jednakowo smakowite i zawsze budzą zachwyt tych, którzy go degustują pierwszy raz.

      Z mojego rodzinnego domu znam wielkanocny święcelnik. Klasyczny przepis znajduje się pod linkiem: http://mystylemyeveryday.blogspot.com/2013/03/swiecelnik.html

    W tym roku postanowiłam sięgnąć do dawnych korzeni i mąkę pszenną zastąpić mąką pszenną z pełnego przemiału, która zawiera dużą ilość błonnika. Postanowiłam również trochę „odchudzić” ten wielkanocny rarytas.

Święcelnik z mąki z pełnego przemiału

Składniki na ciasto:

• ½ kg mąki z pełnego przemiału
• 2 łyżki mąki pszennej
• 50 g świeżych drożdży
• łyżeczka cukru
• łyżeczka soli morskiej lub alpejskiej
• około 250 ml mleka
• 1 łyżka oliwy
• 1 żółtko

Około 500 – 600 g wędzonych wędlin (szynka, kiełbasa, jeśli lubisz, może być chudy boczek)

Jak zrobić święcelnik?

- rozpuść drożdże w około 100 ml mleka, dodaj cukier i wymieszaj

- dodawaj do mąki, ciągle wyrabiając ciasto, drożdże z mlekiem i dolewaj pozostałą ilość mleka

- wyrabiaj ciasto, dodaj żółtko, sól i oliwę

- jeśli istnieje taka potrzeba to dolej więcej mleka (to zależy od mąki)

- wyrabiaj ciasto aż zacznie „odchodzić” od miski

- pozostaw ciasto w ciepłym miejscu do wyrośnięcia na 30-40 min.

- rozłóż ciasto na posypaną mąką stolnicę, poukładaj na nim wędliny i zroluj

- włóż ciasto do wysmarowanej i wysypanej bułką tartą formy, posmaruj rozmąconym żółtkiem lub jogurtem

- pozostaw do wyrośnięcia na około 30 min.

- włóż do nagrzanego do 190 stopni piekarnika i piecz koło 50-60 min.

- po wyjęciu z piekarnika pozostaw ciasto w formie około 10 min., po tym czasie wyjmij z formy i pozostaw do ostygnięcia, najlepiej na drugi dzień

Moja rada:

- w zależności od wielkości formy możesz zrobić dwa mniejsze święcelniki
- mąka z pełnego przemiału jest mniej elastyczna i "cięższa", dlatego samo rośnięcie ciasta i pieczenie trwa dłużej

    Święcelnik najlepiej smakuje z chrzanem lub żurawiną. W tym roku korzystając z kuchni staropolskiej przygotowałam chrzan po litewsku[1]

Chrzan po litewsku

Składniki:

• laska chrzanu (około 200 – 250 g)
• 50 g masła
• bardzo gęsta śmietanka
• sok z cytryny
• cukier i sól

Jak zrobić chrzan?

- utrzyj chrzan na bardzo drobnej tarce i przelej go na sitku wrzątkiem

- roztop masło, dodaj chrzan i krótko przesmaż

- dodaj tyle śmietanki aby powstał gęsty krem, podgrzej, ale nie gotuj

- dodaj do smaku sok z cytryny, cukier i sól

- podawaj dopiero po wystudzeniu, najlepiej na drugi dzień

    Mimo wszystko muszę stwierdzić, że święcelnik jaki znam powinien być robiony z mąki pszennej. Może z pełnoziarnistej mąki jest zdrowszy, ale to nie jest to. W końcu robi się go tylko raz w roku.

Upiekłam wiec jeszcze tradycyjny, w trochę zmienionej wersji

Tradycyjny święcelnik

Składniki:

• 1/2 kg mąki pszennej 
• 45 g drożdży
• szklanka mleka
• 2 łyżeczki cukru
• łyżeczka soli
• 1 żółtko
• 1 łyża oliwy
• wędliny

Jak to zrobić?

- rozpuść drożdże i cukier w 100 ml mleka

- dodawaj do mąki ciągle wyrabiając ciasto

- dodaj resztę mleka i pozostałe składniki

- wyrabiaj ciasto tak długo aż będzie gładkie i elastyczne i będzie "odchodzić" od miski

- pozostaw do wyrośnięcia na 20 min.

- rozwałkuj ciasto na posypanej mąką stolnicy, układaj wzdłuż wędliny i zroluj, posmaruj rozmąconym żółtkiem lub jogurtem

- pozostaw do wyrośnięcia na 15 - 20 min.

- piecz ciasto w nagrzanym do 190 stopni piekarniku 40-50 min.

- pozostaw do ostygnięcia

Zachęcam do zrobienia. To wcale nie jest takie trudne, za to niepowtarzalne;)

---

[1] M. Lemnis, H. Vitry, W staropolskiej kuchni i przy polskim stole, Warszawa 1986, s.261